Suçiçeği aşısı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çiçek aşısı ile karıştırılmamalıdır.
Suçiçeği aşısı
Suçiçeği aşısı
Aşı açıklaması
HedefSuçiçeği
Aşı türüZayıflatılmış
Klinik verisi
Ticari adlarVarivax, Varilrix ve diğerleri
AHFS/Drugs.comMonografi
MedlinePlusa607029
Lisans veri
Gebelik
kategorisi
Uygulama
yolu		subkütan
ATC kodu
Hukuki durum
Hukuki durum
Tanımlayıcılar
CAS Numarası
DrugBank
ChemSpider
  • yok
UNII

Varisella aşısı olarak da bilinen suçiçeği aşısı, suçiçeğine karşı koruma sağlayan bir aşıdır.[9] Bir doz aşı orta dereceli hastalıkların %95'ini ve ağır hastalıkların %100'ünü önler.[10] İki doz aşı bir dozdan daha etkilidir.[10] Bağışıklığı olmayan kişilere su çiçeğine maruz kaldıktan sonraki beş gün içinde yapılırsa hastalık vakalarının çoğunu önler.[10] Nüfusun büyük bir kısmının aşılanması, aşılanmamış olanları da korur.[10] Derinin hemen altına enjeksiyon yoluyla verilir.[10] Zoster aşısı olarak bilinen başka bir aşı, aynı virüsün (varisella zoster virüsü) neden olduğu hastalıkları önlemek için kullanılır.[11]

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rutin aşılamayı ancak bir ülke insanların %80'inden fazlasını aşılayabiliyorsa önermektedir.[10] İnsanların yalnızca %20 ila %80'i aşılanırsa daha fazla insanın daha ileri yaşlarda hastalığa yakalanması ve genel sonuçların kötüleşmesi mümkündür.[10] Bir ya da iki doz aşı önerilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde on iki ila on beş aylıkken başlamak üzere iki doz aşı önerilmektedir.[9] 2017 itibarıyla, yirmi üç ülke, tıbbi olarak muaf olmayan tüm çocuklara aşı yapılmasını önerirken, dokuzu sadece yüksek risk grupları için önermekte, üç ülke daha ülkenin sadece bazı bölgelerinde kullanılmasını önermekte, diğer ülkeler ise herhangi bir öneride bulunmamaktadır.[12] Maliyeti nedeniyle tüm ülkeler aşıyı sağlamamaktadır.[13] Birleşik Krallık'ta, canlı viral bir aşı olan Varilrix 12 aylıktan itibaren onaylanmıştır,[14] ancak yalnızca belirli risk grupları için önerilmektedir.

Küçük yan etkiler arasında enjeksiyon yerinde ağrı, ateş ve döküntü yer alabilir.[9] Ciddi yan etkiler nadirdir ve çoğunlukla bağışıklık fonksiyonu zayıf olanlarda görülür.[10] HIV/AIDS'li kişilerde kullanımı dikkatle yapılmalıdır.[10] Hamilelik sırasında tavsiye edilmez; ancak hamilelik sırasında birkaç kez yapıldığında herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır.[9][10] Aşının tek başına ve KKK aşısı ile birlikte KKKV aşısı olarak bilinen bir versiyonu mevcuttur.[10] Zayıflatılmış virüsten yapılır.[9]

Canlı zayıflatılmış bir suçiçeği aşısı olan Oka suşu, 1970'lerin başında Japonya'da Michiaki Takahashi ve meslektaşları tarafından geliştirilmiştir.[15] Amerikalı aşı uzmanı Maurice Hilleman'ın ekibi 1981 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde suçiçeği virüsünün "Oka suşu" temelinde bir suçiçeği aşısı geliştirdi.[16][17][18] Suçiçeği aşısı ilk kez 1984 yılında ticari olarak satışa sunulmuştur.[10] DSÖ Temel İlaçlar Model Listesi'nde yer almaktadır.[19][20]

Tıbbi kullanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Suçiçeği aşısı suçiçeğini önlemede %70 ila %90, şiddetli suçiçeğini önlemede ise %95'ten fazla etkilidir.[21] Amerika Birleşik Devletleri'nde aşılanan çocukların takip değerlendirmeleri yapılmış ve en az 11 yıl boyunca koruma sağlandığı görülmüştür. Japonya'da en az 20 yıl koruma sağlayan çalışmalar yapılmıştır.[21]

Aşı olduklarında yeterli koruma geliştiremeyen kişiler, suçiçeği geçiren bir kişiyle yakın temas halinde olduklarında hafif bir hastalık vakası geliştirebilirler. Bu durumlarda insanlar çok az hastalık belirtisi gösterirler.[22] Bu durum, erken çocukluk döneminde aşı olan ve daha sonra su çiçeği geçiren çocuklarla temas eden çocuklar için geçerlidir. Bu çocuklardan bazılarında atılım hastalığı olarak da bilinen hafif bir su çiçeği gelişebilir.[23]

Zoster aşısı olarak bilinen başka bir aşı, suçiçeğine karşı kullanılan aşının normalden daha büyük bir dozudur ve yaşlı yetişkinlerde aynı virüsün neden olduğu zona (herpes zoster olarak da adlandırılır) ve postherpetik nevralji riskini azaltmak için kullanılır.[11] Rekombinant zoster (zona) aşısı 50 yaş ve üzeri yetişkinler için önerilmektedir.[24]

Bağışıklık süresi[değiştir | kaynağı değiştir]

Suçiçeği aşısının uzun vadeli koruma süresi bilinmemektedir, ancak yirmi yıl önce aşılanmış ve bağışıklığın azaldığına dair bir kanıt bulunmayan kişiler varken, diğerleri altı yıl gibi kısa bir sürede savunmasız hale gelmiştir. Doğal hastalıkların hala yaygın olduğu bir ortamda bağışıklık süresinin değerlendirilmesi karmaşıktır ve bu da tipik olarak etkinliğin olduğundan fazla tahmin edilmesine yol açar.[25]

Aşılanan bazı çocukların koruyucu antikorlarını beş ila sekiz yıl gibi kısa bir sürede kaybettikleri tespit edilmiştir.[26] Ancak Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre: "Çalışma popülasyonlarının Japonya'da 20 yıla kadar ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 10 yıla kadar gözlemlenmesinin ardından, çocukken aşılanmış bağışıklık sistemi yeterli kişilerin %90'ından fazlası hala suçiçeğinden korunmaktadır." Bununla birlikte, her beş Japon çocuktan yalnızca biri aşılandığı için, aşılananların her yıl doğal suçiçeği geçiren çocuklara maruz kalması, aşılananların bağışıklık sistemini güçlendirmiştir. Evrensel suçiçeği aşılamasının uygulandığı Amerika Birleşik Devletleri'nde, çocukların çoğu artık ekzojen (dışarıdan) takviye almıyor, dolayısıyla VZV'ye (varisella zoster virüsü) karşı hücre aracılı bağışıklıkları azalıyor - bu da suçiçeği aşılarının takviye edilmesini gerektiriyor.[27] Zaman geçtikçe aşıların yenilenmesi gerekebilir. Aşılamadan sonra virüse maruz kalan kişiler, hastalığa yakalanırlarsa daha hafif suçiçeği vakaları yaşama eğilimindedirler.[28]

Çocukken "vahşi" su çiçeğine yakalanmanın genellikle ömür boyu bağışıklıkla sonuçlandığı düşünülmektedir. Gerçekten de ebeveynler geçmişte "çiçek partileri" ile bunu kasıtlı olarak sağlamışlardır. Tarihsel olarak, yetişkinlerin bulaşıcı çocuklara maruz kalması bağışıklıklarını artırarak zona riskini azaltmıştır.[29][daha iyi kaynak gerekli] ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) ve ilgili ulusal kuruluşlar, diğer modern aşılara kıyasla yüksek olabilecek başarısızlık oranını dikkatle gözlemlemektedir - çocukların aşılanmasını zorunlu kılan okullarda büyük suçiçeği salgınları meydana gelmiştir.[30]

Suçiçeği[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşının 1995'te Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın olarak kullanılmaya başlanmasından önce (1986'da Japonya'da ve 1988'de Kore'de),[31] Amerika Birleşik Devletleri'nde çoğu çocuklarda olmak üzere yılda yaklaşık 4.000.000 vaka görülmekte, tipik olarak 10.500-13.000 hastaneye yatış (aralık, 8000-18.000) ve her yıl 100-150 ölüm gerçekleşmekteydi.[10][27][31][32] Ölümlerin çoğu küçük çocuklar arasındaydı.[33]

2003 yılında ve 2004 yılının ilk yarısında CDC suçiçeği nedeniyle altısı çocuk veya ergen olmak üzere sekiz ölüm vakası bildirmiştir. Bu ölümler ve hastaneye yatışlar aşılama sayesinde ABD'de önemli ölçüde azalmıştır,[34][35] ancak yetişkinler enfekte çocuklara daha az maruz kaldıkları için zona enfeksiyonu oranı artmıştır (aksi takdirde zonaya karşı korunmaya yardımcı olur).[36][37][38] ABD'de aşının tavsiye edilmesinden on yıl sonra, CDC suçiçeği vakalarında %90'a varan bir düşüş, suçiçeği ile ilgili hastaneye yatışlarda %71'lik bir düşüş[32] ve 20 yaşın altındakiler arasında suçiçeği ölümlerinde %97'lik bir düşüş olduğunu bildirmiştir.[39]

Aşılar yüksek riskli hastalar arasında daha az etkilidir ve zayıflatılmış canlı virüs içerdikleri için daha tehlikelidir. Bağışıklık sistemi bozuk olan çocuklar üzerinde yapılan bir çalışmada, beş yıl sonra %30'unun antikorunu kaybettiği ve %8'inin bu beş yıllık süre içinde vahşi su çiçeğine yakalandığı görülmüştür.[40]

Herpes zoster[değiştir | kaynağı değiştir]

Herpes zoster (zona) en sık yaşlılarda görülür ve çocuklarda nadiren görülür. Aşılanmış yetişkinlerde herpes zoster insidansı 0,9/1000 kişi-yıl ve aşılanmış çocuklarda 0,33/1000 kişi-yıldır; bu, 3,2-4,2/1000 kişi-yıl olan genel insidanstan daha düşüktür.[41][42]

Suçiçeği aşısı olan çocuklarda zona gelişme riski azalır, ancak tamamen ortadan kalkmaz. CDC 2014 yılında şunları belirtmiştir:[43] "Suçiçeği aşıları, latent (uykuda) enfeksiyona neden olabilen zayıflatılmış canlı VZV içerir. Aşı suşu VZV yaşamın ilerleyen dönemlerinde yeniden aktive olabilir ve zonaya neden olabilir. Bununla birlikte, suçiçeği aşısından sonra aşı suşu VZV'den zona olma riski, vahşi tip VZV ile doğal enfeksiyondan sonra zona olma riskinden çok daha düşüktür."[44]

Bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar da dahil olmak üzere suçiçeği aşısı olan çocuklarda zona riski önemli ölçüde daha düşüktür. Zona riski, aşılanmış sağlıklı çocuklarda, vahşi tip suçiçeği geçirmiş aşılanmamış çocuklara kıyasla yaklaşık %80 daha düşüktür.[43][45] Suçiçeği aşılamasının yüksek olduğu bir popülasyonda, sürü bağışıklığı nedeniyle aşılanmamış çocuklarda zona görülme sıklığı da daha düşüktür.[45]

Takvim[değiştir | kaynağı değiştir]

DSÖ, ilk dozun 12 ila 18 aylıkken verilmek üzere bir veya iki doz yapılmasını önermektedir.[10] İkinci doz, eğer verildiyse en az bir ila üç ay sonra yapılmalıdır.[10] İkinci doz, eğer verilirse, tüm suçiçeğine karşı daha iyi koruma sağlar.[46] Bu aşı deri altından (cilt altına) yapılan bir aşıdır. Aşı, 13 yaşın altındaki tüm çocuklara ve daha önce suçiçeği geçirmemiş 13 yaş ve üzeri herkese önerilmektedir.[47]

Amerika Birleşik Devletleri'nde CDC tarafından iki doz önerilmektedir. Rutin bir aşılama için ilk doz 12 ila 15 aylıkken ve ikinci doz 4-6 yaşlarında uygulanır. Bununla birlikte, ikinci doz ilk dozdan 3 ay kadar sonra da verilebilir. Eğer bir birey rutin aşılama zamanını kaçırırsa telafi aşısı yaptırmaya hak kazanır. Telafi aşısı için 7-12 yaş arası bireyler 3 ay arayla (en az 4 hafta arayla) iki dozluk bir seri almalıdır. 13-18 yaş arası bireyler için telafi aşısı 4 ila 8 hafta arayla (en az 4 hafta arayla) yapılmalıdır.[48] Suçiçeği aşısı 1995 yılına kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın olarak bulunmamaktaydı.[49]

Birleşik Krallık'ta aşı yalnızca su çiçeğine karşı özellikle savunmasız olan biriyle yakın temasta bulunanlar için Ulusal Sağlık Servisinde (NHS) mevcuttur.[50] Suçiçeği geçirmiş çocuklarla temasın bağışıklığı doğal olarak güçlendirmesi ve su çiçeğinin genellikle hafif bir hastalık olması nedeniyle yetişkinlerde zona riski arttığından, NHS aşılanmamış çocukların daha tehlikeli olan suçiçeğine yetişkin olarak yakalanmasından endişe duymaktadır.[50] Bununla birlikte, aşı 12 ay ve üzeri için onaylanmıştır ve ilk dozdan bir yıl sonra yapılacak ikinci bir dozla birlikte özel olarak temin edilebilir.[14]

Kontrendikasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Suçiçeği aşısı ağır hastalara, hamile kadınlara, tüberküloz hastalarına, geçmişte suçiçeği aşısına karşı ciddi bir alerjik reaksiyon yaşamış olanlara, jelatine alerjisi olanlara, neomisine alerjisi olanlara, yüksek dozda steroid alanlara, X ışını veya kemoterapi ile kanser tedavisi görenlere ve son beş ay içinde kan ürünleri veya kan nakli almış olanlara önerilmez.[51][52] Ayrıca, salisilat (örn. aspirin) kullanan kişiler için suçiçeği aşısı önerilmemektedir.[52] Suçiçeği aşısı yapıldıktan sonra en az altı hafta boyunca salisilat kullanımından kaçınılmalıdır.[52] Suçiçeği aşısı, son dört hafta içinde canlı bir aşı yaptırmış olan kişiler için de önerilmez,[52] çünkü birbiri içinde çok yakın zamanda uygulanan canlı aşılar aynı derecede etkili olmayabilir.[52] Kan sayımı iyi olan ve uygun tedavi gören HIV enfeksiyonu olan kişilerde kullanılabilir.[10] Asiklovir, famsiklovir veya valasiklovir gibi spesifik antiviral ilaçlar aşılamadan 24 saat önce ve 14 gün sonra önerilmez.[53]

Yan etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ciddi yan etkiler çok nadirdir. 1998'den 2013'e kadar aşıya bağlı sadece bir ölüm bildirilmiştir: önceden lösemisi olan bir İngiliz çocuk. Bazı durumlarda, menenjit ve pnömoni gibi ciddi reaksiyonlar (çoğunlukla yanlışlıkla aşılanmış bağışıklık sistemi baskılanmış çocuklarda) ve anafilaksi bildirilmiştir.[41]

Olası hafif yan etkiler arasında enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, sertlik ve ağrının yanı sıra ateş de yer alır. Birkaç kişide, genellikle enjeksiyon bölgesinin etrafında görülen hafif bir döküntü gelişebilir.[54]

Aşılamayı takiben kısa vadede herpes zoster (zona) gelişme riski vardır. Ancak bu risk, suçiçeği ile sonuçlanan doğal bir enfeksiyona bağlı riskten daha azdır.[55]:378 Bildirilen vakaların çoğu hafif seyretmiş ve ciddi komplikasyonlarla ilişkilendirilmemiştir.[56]

Aşı uygulanan çocukların yaklaşık %5'inde ateş veya döküntü gelişmektedir. 1995-2005 yılları arasındaki advers reaksiyon raporlarında, yaklaşık 55,7 milyon doz aşı yapılmasına rağmen aşıya atfedilen ölüm vakasına rastlanmamıştır.[57] Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda aşıya bağlı su çiçeği vakaları bildirilmiş,[58][59] ancak ölüm görülmemiştir.

Literatürde suçiçeği aşılamasını takiben çocuklarda ve yetişkinlerde aşı kaynaklı zoster de dahil olmak üzere çeşitli advers reaksiyon raporları bulunmaktadır.[60]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Varisella zoster aşısı Oka/Merck canlı zayıflatılmış varisella virüsü suşundan yapılmıştır. Oka virüsü başlangıçta doğal suçiçeği olan bir çocuktan elde edilmiş, insan embriyonik akciğer hücre kültürlerine sokulmuş, embriyonik ginepig hücre kültürlerine adapte edilmiş ve çoğaltılmış ve son olarak orijinal olarak fetal dokulardan (WI-38) türetilen bir insan diploid hücre hattında çoğaltılmıştır.[4][5][6] Takahashi ve meslektaşları Oka suşunu 1970'lerin başında Japonya'da canlı zayıflatılmış suçiçeği aşısı geliştirmek için kullanmışlardır.[15] Bu suş Merck & Co. ve GlaxoSmithKline gibi ilaç şirketleri tarafından daha da geliştirilmiştir.[61] Amerikalı aşı uzmanı Maurice Hilleman'ın Merck'teki ekibi daha sonra 1981 yılında bir suçiçeği aşısı hazırlamak için Oka suşunu kullanmıştır.[16][17][18]

Japonya su çiçeği aşısını ilk uygulayan ülkeler arasındaydı. Hilleman tarafından geliştirilen aşı ilk olarak 1995 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde ruhsatlandırılmıştır.[16][62] Varisella zoster virüsüne karşı rutin aşılama Amerika Birleşik Devletleri'nde de yapılmaktadır ve suçiçeği insidansı önemli ölçüde azalmıştır (aşı öncesi dönemde yılda dört milyon vakadan 2014 itibariyle yılda yaklaşık 390.000 vakaya).[63]

2019 itibariyle, 27 Avrupa Birliği üye ülkesinin tamamında bağımsız suçiçeği aşıları mevcuttur ve 16 ülke ayrıca birleşik kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve suçiçeği aşısı (KKKV) sunmaktadır.[64] On iki Avrupa ülkesi (Avusturya, Andora, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Letonya, Lüksemburg ve İspanya) evrensel suçiçeği aşısı (UVV) politikasına sahiptir, ancak bu ülkelerden sadece altısı aşıyı devlet finansmanı yoluyla ücretsiz olarak kullanıma sunmuştur.[64] UVV uygulamayan AB üye ülkeleri, "algılanan düşük hastalık yükü ve düşük kamu sağlığı önceliği", maliyet ve maliyet etkinliği, yaşlı yetişkinleri aşılarken olası herpes zoster riski ve KKKV aşısının ilk dozundan sonra nöbetlere yol açan nadir ateşler gibi nedenler öne sürmektedir.[64] "UVV'yi uygulayan ülkelerde suçiçeği insidansında, hastaneye yatışlarda ve komplikasyonlarda azalma görülmüş ve genel olarak faydalı bir etki ortaya çıkmıştır."[64]

Kanada'da suçiçeği aşısı 1-12 yaş arası tüm sağlıklı çocukların yanı sıra duyarlı ergenler ve 50 yaş ve altındaki yetişkinler için önerilmektedir; belirli bağışıklık yetmezliği bozuklukları olan kişiler için düşünülebilir[22] ve "doğurganlık çağındaki hamile olmayan kadınlar, bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerin hane halkı temaslıları, yeni doğan bebek bekleyen hane halkı üyeleri, sağlık çalışanları, mesleki olarak suçiçeğine maruz kalabilecek yetişkinler (örneğin, küçük çocuklarla çalışan kişiler), tropikal bölgelerden gelen göçmenler ve mülteciler, kronik salisilat tedavisi (örneğin, asetilsalisilik asit [ASA]) alan kişiler" ve diğerleri dahil olmak üzere duyarlı bireyler için "öncelik verilmelidir".[65]

Avustralya, çocukların ve duyarlı yetişkinlerin su çiçeğine karşı rutin aşılanması için tavsiyeler benimsemiştir.[66]

Birleşik Krallık gibi diğer ülkelerde, suçiçeğine maruz kalma riski taşıyan duyarlı sağlık çalışanlarına yönelik aşı önerileri bulunmaktadır. Birleşik Krallık'ta suçiçeği antikorları doğum öncesi bakım rutininin bir parçası olarak ölçülmektedir ve 2005 yılı itibariyle tüm Ulusal Sağlık Servisi personelinin bağışıklığı belirlenmiş ve bağışık olmayan ve doğrudan hasta teması olan personele bağışıklık kazandırılmıştır. Suçiçeğine karşı nüfusa dayalı bağışıklama Birleşik Krallık'ta başka bir şekilde uygulanmamaktadır.[67]

2013 yılından bu yana KKKV aşısı tüm Brezilya vatandaşlarına ücretsiz olarak sunulmaktadır.[68]

Toplum ve kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Katolik Kilisesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Aşı geliştirmede fetal doku kullanımı § Katolik Kilisesinin tutumu

Roma Katolik Kilisesi kürtaja karşıdır. Bununla birlikte, Papalık Yaşam Akademisi 2017 yılında "klinik olarak önerilen aşıların vicdan rahatlığıyla kullanılabileceğini ve bu tür aşıların kullanımının gönüllü kürtajla bir tür işbirliği anlamına gelmediğini" belirtmiştir.[69] 21 Aralık 2020'de Vatikan'ın doktrin ofisi olan İnanç Doktrini Cemaati, Katoliklerin fetal hücre hatlarından türetilen veya bu hatların test veya geliştirilmesinde kullanılan aşıları almalarının "ahlaki açıdan ruhsatlı" olduğunu daha da netleştirmiştir, Çünkü "bu hücre hatlarının elde edildiği kürtajda pasif maddi işbirliği, elde edilen aşıları kullananlar açısından uzaktır" ve "hiçbir şekilde kürtajla alınan fetüslerden elde edilen hücre hatlarının kullanımının ahlaki olarak onaylandığı anlamına gelmez ve gelmemelidir".[70]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Varicella virus vaccine (Varivax) Use During Pregnancy". Drugs.com. 6 Şubat 2019. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019. 
  2. ^ "Varivax – Summary of Product Characteristics (SmPC)". (emc). 29 Kasım 2018. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019. 
  3. ^ "Varilrix 10 3.3 PFU/0.5ml, powder and solvent for solution for injection – Summary of Product Characteristics (SmPC)". (emc). 20 Şubat 2020. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021. 
  4. ^ a b "Varivax – varicella virus vaccine live injection, powder, lyophilized, for suspension". DailyMed. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021. 
  5. ^ a b "Varivax". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 16 Eylül 2020. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021. 
  6. ^ a b "Varivax". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 22 Temmuz 2017. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2023. 
  7. ^ "Varilrix". European Medicines Agency (EMA). 26 Haziran 2020. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021. 
  8. ^ "List of nationally authorised medicinal products" (PDF). ema.europa.eu. 27 Ekim 2022. 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Nisan 2023. 
  9. ^ a b c d e "Chickenpox (Varicella) Vaccine Safety". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 27 Ekim 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2015. 
  10. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Varicella and herpes zoster vaccines: WHO position paper, June 2014". Relevé Épidémiologique Hebdomadaire. 89 (25): 265-287. June 2014. hdl:10665/242227. PMID 24983077. 
  11. ^ a b "Herpes Zoster Vaccination". Centers for Disease Control and Prevention. 31 Temmuz 2015. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2021. 
  12. ^ Wutzler P, Bonanni P, Burgess M, Gershon A, Sáfadi MA, Casabona G (August 2017). "Varicella vaccination - the global experience". Expert Review of Vaccines. 16 (8): 833-843. doi:10.1080/14760584.2017.1343669. PMC 5739310 $2. PMID 28644696. 
  13. ^ Flatt A, Breuer J (September 2012). "Varicella vaccines". British Medical Bulletin. 103 (1): 115-127. doi:10.1093/bmb/lds019. PMID 22859715. 
  14. ^ a b "Varilrix". 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2021. 
  15. ^ a b Gershon AA (2007). "Varicella-zoster vaccine". Arvin A, Campadelli-Fiume G, Mocarski E, Moore PS (Ed.). Human Herpesviruses: Biology, Therapy, and Immunoprophylaxis. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521827140. PMID 21348127. 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  16. ^ a b c Schillie S, Vellozzi C, Reingold A, Harris A, Haber P, Ward JW, Nelson NP (January 2018). "Prevention of Hepatitis B Virus Infection in the United States: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices". MMWR. Recommendations and Reports. 67 (1): 443-470. doi:10.1016/B978-0-12-804571-8.00003-2. ISBN 9780128045718. PMC 7150172 $2. PMID 29939980. 
  17. ^ a b "Chickenpox (Varicella) | History of Vaccines". www.historyofvaccines.org (İngilizce). 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  18. ^ a b "Maurice Ralph Hilleman (1919–2005) | The Embryo Project Encyclopedia". embryo.asu.edu. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  19. ^ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 
  20. ^ World Health Organization (2021). World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021). Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/345533. WHO/MHP/HPS/EML/2021.02. 
  21. ^ a b Committee on Infectious Diseases (July 2007). "Prevention of varicella: recommendations for use of varicella vaccines in children, including a recommendation for a routine 2-dose varicella immunization schedule". Pediatrics. 120 (1): 221-231. doi:10.1542/peds.2007-1089. PMID 17606582. 
  22. ^ a b "Chickenpox (Varicella) Vaccination | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 25 Şubat 2021. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  23. ^ "Varicella Vaccine (Chickenpox)". 15 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2010. 
  24. ^ "Recombinant Shingles VIS". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). February 2022. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2019. 
  25. ^ Goldman GS (2005). "Universal varicella vaccination: efficacy trends and effect on herpes zoster". International Journal of Toxicology. 24 (4): 205-213. CiteSeerX 10.1.1.540.9230 $2. doi:10.1080/10915810591000659. PMID 16126614. 
  26. ^ Chaves SS, Gargiullo P, Zhang JX, Civen R, Guris D, Mascola L, Seward JF (March 2007). "Loss of vaccine-induced immunity to varicella over time". The New England Journal of Medicine. 356 (11): 1121-1129. doi:10.1056/NEJMoa064040. PMID 17360990. 
  27. ^ a b The Vaccines and other Biologicals department (May 2003). "Varicella vaccine". World Health Organization (WHO). 13 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2006. 
  28. ^ "General questions about the disease". Varicella Disease (Chickenpox). CDCP. 20 Aralık 2001. 25 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2006. 
  29. ^ Jack (2005). "Chickenpox Vaccine Linked with Shingles Epidemic". HerpesDoctor. 15 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2006. 
  30. ^ Tugwell BD, Lee LE, Gillette H, Lorber EM, Hedberg K, Cieslak PR (March 2004). "Chickenpox outbreak in a highly vaccinated school population". Pediatrics. 113 (3 Pt 1): 455-459. doi:10.1542/peds.113.3.455. PMID 14993534. 
  31. ^ a b Takahashi M (2001). "25 years' experience with the Biken Oka strain varicella vaccine: a clinical overview". Paediatric Drugs. 3 (4): 285-292. doi:10.2165/00128072-200103040-00005. PMID 11354700. 
  32. ^ a b Lopez A, Schmid S, Bialek S (2011). "Chapter 17: Varicella". Roush SW, McIntyre L, Baldy LM (Ed.). Manual for the surveillance of vaccine-preventable diseases (5th bas.). Atlanta GA: Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ Altman L (18 Mart 1995). "After Long Debate, Vaccine For Chicken Pox Is Approved". New York Times. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021. Up to 100 deaths occur from chicken pox each year, and most of the victims are young children. 
  34. ^ Seward JF, Watson BM, Peterson CL, Mascola L, Pelosi JW, Zhang JX, Maupin TJ, Goldman GS, Tabony LJ, Brodovicz KG, Jumaan AO, Wharton M (February 2002). "Varicella disease after introduction of varicella vaccine in the United States, 1995–2000". JAMA. 287 (5): 606-611. doi:10.1001/jama.287.5.606. PMID 11829699. 
  35. ^ Nguyen HQ, Jumaan AO, Seward JF (February 2005). "Decline in mortality due to varicella after implementation of varicella vaccination in the United States". The New England Journal of Medicine. 352 (5): 450-458. doi:10.1056/NEJMoa042271. PMID 15689583. 
  36. ^ Patel MS, Gebremariam A, Davis MM (December 2008). "Herpes zoster-related hospitalizations and expenditures before and after introduction of the varicella vaccine in the United States". Infection Control and Hospital Epidemiology. 29 (12): 1157-1163. doi:10.1086/591975. PMID 18999945. 
  37. ^ Yih WK, Brooks DR, Lett SM, Jumaan AO, Zhang Z, Clements KM, Seward JF (June 2005). "The incidence of varicella and herpes zoster in Massachusetts as measured by the Behavioral Risk Factor Surveillance System (BRFSS) during a period of increasing varicella vaccine coverage, 1998–2003". BMC Public Health. 5: 68. doi:10.1186/1471-2458-5-68. PMC 1177968 $2. PMID 15960856. 
  38. ^ Yawn BP, Saddier P, Wollan PC, St Sauver JL, Kurland MJ, Sy LS (November 2007). "A population-based study of the incidence and complication rates of herpes zoster before zoster vaccine introduction". Mayo Clinic Proceedings. 82 (11): 1341-1349. doi:10.4065/82.11.1341. PMID 17976353. 
  39. ^ Szabo L (25 Temmuz 2011). "Vaccine has nearly eliminated chickenpox deaths in children". USA Today. 26 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2011. 
  40. ^ Pirofski LA, Casadevall A (January 1998). "Use of licensed vaccines for active immunization of the immunocompromised host". Clinical Microbiology Reviews. 11 (1): 1-26. doi:10.1128/CMR.11.1.1. PMC 121373 $2. PMID 9457426. 
  41. ^ a b Gershon AA (January 2013). "Varicella zoster vaccines and their implications for development of HSV vaccines". Virology. 435 (1): 29-36. doi:10.1016/j.virol.2012.10.006. PMC 3595154 $2. PMID 23217613. 
  42. ^ Harpaz R, Ortega-Sanchez IR, Seward JF (June 2008). "Prevention of herpes zoster: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)" (PDF). MMWR. Recommendations and Reports. 57 (RR-5): 1-30; quiz CE2-4. PMID 18528318. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. 
  43. ^ a b "Chickenpox (Varicella) for Healthcare Professionals". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 21 Ekim 2022. 6 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2023. 
  44. ^ "CDC – Varicella Vaccine – Vaccine Safety". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 25 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  45. ^ a b Haelle T (October 2019). "Two-for-One: Chickenpox Vaccine Lowers Shingles Risk in Children - Immunization reduces the likelihood of a painful reemergence of the virus in kids". Scientific American (İngilizce). 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2023. 
  46. ^ Marin M, Marti M, Kambhampati A, Jeram SM, Seward JF (March 2016). "Global Varicella Vaccine Effectiveness: A Meta-analysis". Pediatrics. 137 (3): e20153741. doi:10.1542/peds.2015-3741. PMID 26908671. 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  47. ^ "Chickenpox Vaccination: What Everyone Should Know". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 7 Ağustos 2019. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2021. 
  48. ^ "Recommended Child and Adolescent Immunization Schedule for ages 18 years or younger, United States, 2019". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 5 Şubat 2019. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  49. ^ "Monitoring the Impact of Varicella Vaccination". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 1 Temmuz 2016. 17 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2017. 
  50. ^ a b "Chickenpox vaccine FAQs". NHS website for England. 31 Temmuz 2019. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  51. ^ "Who should not receive the varicella vaccine?". 15 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2010. 
  52. ^ a b c d e "Chickenpox VIS". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 Ağustos 2019. 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2023. 
  53. ^ "General Best Practice Guidelines for Immunization: Contraindications and Precautions" (PDF). 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
  54. ^ "What side effects have been reported with this vaccine?". 4 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2010. 
  55. ^ James WD, Berger TG (2006). Andrews' Diseases of the Skin: clinical Dermatology. Saunders Elsevier. ISBN 978-0721629216. 
  56. ^ "Vaccine Information for the public and health professionals". 4 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2010. 
  57. ^ Galea SA, Sweet A, Beninger P, Steinberg SP, Larussa PS, Gershon AA, Sharrar RG (March 2008). "The safety profile of varicella vaccine: a 10-year review". The Journal of Infectious Diseases. 197 (Supplement 2): S165-S169. doi:10.1086/522125. hdl:2027.42/61293. PMID 18419392. 
  58. ^ Wise RP, Salive ME, Braun MM, Mootrey GT, Seward JF, Rider LG, Krause PR (September 2000). "Postlicensure safety surveillance for varicella vaccine". JAMA. 284 (10): 1271-1279. doi:10.1001/jama.284.10.1271. PMID 10979114. 
  59. ^ Quinlivan MA, Gershon AA, Nichols RA, La Russa P, Steinberg SP, Breuer J (April 2006). "Vaccine Oka varicella-zoster virus genotypes are monomorphic in single vesicles and polymorphic in respiratory tract secretions". The Journal of Infectious Diseases. 193 (7): 927-930. doi:10.1086/500835. PMID 16518753. 
  60. ^ Örneğin:
    • Wrensch M, Weinberg A, Wiencke J, Miike R, Barger G, Kelsey K (July 2001). "Prevalence of antibodies to four herpesviruses among adults with glioma and controls". American Journal of Epidemiology. 154 (2): 161-165. doi:10.1093/aje/154.2.161. PMID 11447050. 
    • Naseri A, Good WV, Cunningham ET (March 2003). "Herpes zoster virus sclerokeratitis and anterior uveitis in a child following varicella vaccination". American Journal of Ophthalmology. 135 (3): 415-417. doi:10.1016/S0002-9394(02)01957-8. PMID 12614776. 
    • Schwab J, Ryan M (August 2004). "Varicella zoster virus meningitis in a previously immunized child". Pediatrics. 114 (2): e273-e274. doi:10.1542/peds.114.2.e273. PMID 15286270. 
    • Bronstein DE, Cotliar J, Votava-Smith JK, Powell MZ, Miller MJ, Cherry JD (March 2005). "Recurrent papular urticaria after varicella immunization in a fifteen-month-old girl". The Pediatric Infectious Disease Journal. 24 (3): 269-270. doi:10.1097/01.inf.0000154330.47509.42. PMID 15750467. 
    • Binder NR, Holland GN, Hosea S, Silverberg ML (December 2005). "Herpes zoster ophthalmicus in an otherwise-healthy child". Journal of AAPOS. 9 (6): 597-598. doi:10.1016/j.jaapos.2005.06.009. PMID 16414532. 
  61. ^ Tillieux SL, Halsey WS, Thomas ES, Voycik JJ, Sathe GM, Vassilev V (November 2008). "Complete DNA sequences of two oka strain varicella-zoster virus genomes". Journal of Virology. 82 (22): 11023-11044. doi:10.1128/JVI.00777-08. PMC 2573284 $2. PMID 18787000. 
  62. ^ "Varicella (chickenpox): Questions and Answers" (PDF). 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Nisan 2023. 
  63. ^ Lopez AS, Zhang J, Marin M (September 2016). "Epidemiology of Varicella During the 2-Dose Varicella Vaccination Program - United States, 2005-2014". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (34): 902-905. doi:10.15585/mmwr.mm6534a4. PMID 27584717. 
  64. ^ a b c d Spoulou V, Alain S, Gabutti G, Giaquinto C, Liese J, Martinon-Torres F, Vesikari T (February 2019). "Implementing Universal Varicella Vaccination in Europe: The Path Forward". The Pediatric Infectious Disease Journal. 38 (2): 181-188. doi:10.1097/INF.0000000000002233. hdl:11392/2400466. PMID 30408002. 
  65. ^ "Varicella (chickenpox) vaccine: Canadian Immunization Guide For health professionals". Canadian Immunization Guide. Health Canada. July 2018. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  66. ^ "Chickenpox immunisation service (Link invalid)". health.gov.au. 15 Nisan 2021. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2021. 
  67. ^ "Chickenpox vaccine FAQs". NHS.uk. 31 Temmuz 2019. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020. 
  68. ^ Scotta MC, Paternina-de la Ossa R, Lumertz MS, Jones MH, Mattiello R, Pinto LA (January 2018). "Early impact of universal varicella vaccination on childhood varicella and herpes zoster hospitalizations in Brazil". Vaccine. 36 (2): 280-284. doi:10.1016/j.vaccine.2017.11.057. PMID 29198917. 
  69. ^ "Note on Italian vaccine issue". www.academyforlife.va (İngilizce). 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 
  70. ^ Congregation for the Doctrine of the Faith (21 Aralık 2020). "Note of the Congregation for the Doctrine of the Faith on the morality of using some anti-Covid-19 vaccines, 21.12.2020". Summary of Bulletin, Holy See Press Office. Holy See. 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Suçiçeği_aşısı&oldid=32946050" sayfasından alınmıştır