Jura Adası
Jura Adası (İskoç Galcesi: Diùra), İskoçya'nın İç Hebridler'inde, Islay'ın bitişiğinde ve kuzeydoğusunda bir adadır. 36.692 hektarlık (142 mil kare) bir alana ve 2011 nüfus sayımında kaydedilen 196 nüfusa sahip olan Jura,[1] daha seyrek nüfusludur ve İskoçya'nın en az nüfuslu adalarından biridir: adalar listesinde İskoçya'nın büyüklük sıralamasında Jura sekizinci, nüfus bakımından ise 31. sırada yer almaktadır.[2] Ada dağlık, çıplak ve büyük ölçüde verimsizdir ve geniş turba bataklık alanlarıyla kaplıdır.[3]
Ana yerleşim yeri doğu kıyısındaki Craighouse kasabasıdır.[4] Jura adası tek malt viskisi üreten Jura damıtım evi ve adanın 2021'de açılan rom içki fabrikası da kasabadadır. Craighouse ayrıca adanın dükkanına, kilisesine, ilkokuluna, Jura oteline ve bar, galeri, el sanatları dükkanı, çay salonu ve topluluk akaryakıt istasyonunu işletmektedir.[5]
Craighouse'un kuzeyinde, doğu kıyısında ve yakınlarında bir dizi başka küçük yerleşim yerleri vardır: Keils, Knockrome, Ardfernal, Lagg, Tarbert, Ardlussa (Lussa Gin üretilir) ve Inverlussa. George Orwell, 1946'dan 1949'a kadar aralıklı olarak Jura'da yaşadı ve uzak bir çiftlik evinde yaşarken Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı romanını tamamladı.[6]
Jura'nın kuzey ucu ile Scarba adası arasında, gelgitin belirli durumlarında girdabın geçişi tehlikeli hale getirdiği Corryvreckan Körfezi yer alır. Adanın Loch Tarbert'ten güneye doğru olan güney kısmı, İskoçya'daki bu tür 40 alandan biri olan manzara alanı (NSA) olarak belirlenmiştir.[7] Jura NSA 30.317 hektarı (117 mil kare) kapsamaktadır: (21.072 kara ve 9.245 bitişik deniz).[8]
Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Jura büyük ölçüde Paps'ın pürüzlü yüzeyini sağlayan sert bir metamorfik kaya olan Dalradian kuvarsitten oluşur . Adanın batı yarısındaki kuvarsit, 56 milyon yıl önce erken Paleojen döneminde yoğun volkanik aktivite döneminde oluşan bir dizi doğrusal bazalt dayk tarafından delinmiştir. Bentler en çok, içine girdikleri daha az dirençli kayaların erozyonu sonucu doğal duvarlar olarak açığa çıkan batı kıyısında belirgindir. Batı kıyısında ayrıca uluslararası öneme sahip jeolojik bir özellik olarak kabul edilen çok sayıda yükseltilmiş kumsal bulunmaktadır.[9]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Jura'da Mezolitik dönemden kalma yerleşimlere dair kanıtlar ilk olarak 1960'larda İngiliz arkeolog John Mercer tarafından ortaya çıkarıldı.[10] Adanın güneybatısındaki Poll a' Cheo'da Neolitik odacıklı bir höyük bulunmaktadır.[11]
Jura adası, Gal krallığı Dál Riata'nın istilası ve yönetiminde de bulunmuştur.[12]
Dál Riata, Vikingler istila ettiğinde ve kendi topraklarını kurduğunda yok edildi ve Jura da dahil olmak üzere ana karanın kuzey ve batısındaki adalara daha geniş bir şekilde yayılmıştır. 13. yüzyılın ortalarında Norveç ile İskoçya arasında artan gerilim, bir dizi savaşa yol açtı ve adada Lordların hakimiyeti dönemi başladı.
15. yüzyılın sonlarına doğru Adaların Lordları tam bağımsızlığı tesis etmek için artan çabalara giriştiler.
18. yüzyılın sonlarından başlayarak, bir sonraki yüzyıldaki kötü şöhretli Highland Clearance'lardan çok önce, Jura'dan çeşitli göç dalgaları yaşandı. 1767'de elli kişi Kanada'ya gitti ve o andan itibaren nüfus dalgalanarak 1831'de 1.312'ye yükseldi, ardından yavaş yavaş 20. yüzyıldaki birkaç yüz seviyesine geriledi. Mercer, Jura'da göreceli olarak az sayıda zorunlu temizleme kaydedilmesine rağmen, göçlerin açlık ve artan kiralar gibi faktörlerden kaynaklandığını belirtmektedir.[13]
Nüfus sayımı kayıtları, Jura'nın nüfusunun 1831'de 1.312 ile zirveye ulaştığını ve Batı İskoçya'nın birçok bölgesinde olduğu gibi adanın nüfusunun sonraki yıllarda istikrarlı bir şekilde azaldığını gösteriyor.[14] Ancak 2001'den bu yana küçük bir artış olmuştur.[15] 2001'den 2011'e kadar olan on yıl boyunca İskoç adalarının nüfusu bir bütün olarak %4 artarak 103.702'ye ulaştı.[16] Jura'nın nüfusundaki uzun vadeli düşüşün yanı sıra Galce konuşanların sayısında da bir azalma oldu. 1881 nüfus sayımı, 946 kişinin %86,6'sının Galce konuştuğunu bildirdi. 1961'de ilk kez yarıdan azı (%46,9) bu dili konuşuyordu ve 2001'de bu rakam %10,6'ya düştü.
George Orwell ve Jura[değiştir | kaynağı değiştir]
George Orwell 1946'da Jura'daki Barnhill'e taşındı ve 1946'dan itibaren aralıklı olarak orada yaşadı. Bu süre zarfında tüberküloz nedeniyle durumu kritik bir hastaydı. Orwell, Gloucestershire'daki bir sanatoryumda tedavi görmek için Ocak 1949'da Jura'dan ayrıldı ve adaya bir daha dönmedi.[17]
Jura sakinleri onu gerçek adı Eric Blair olarak tanıyordu. 1947-48 yılları arasında Barnhill'de Bin Dokuz Yüz Seksen Dört'ü tamamladı. Aralık 1948'de son daktilo metnini yayıncıları Secker ve Warburg'a gönderdi ve onlar da kitabı 8 Haziran 1949'da yayınladılar.[18]
Jura'da geçirdiği süre boyunca Orwell ve yeğeni ve yeğeni olan evlatlık oğlu Richard Blair Corryvreckan'da neredeyse hayatlarını kaybediyorlardı. Dıştan takmalı motor tekneden düştüğünde Körfez'de gezinmeye çalışıyorlardı. Yeğen onları kürek çekerek Eilean Mòr'a götürdü; orada karaya çıkarken tekne devrildi; grup bir ıstakoz teknesinin mürettebatı tarafından kurtarıldı.[19]
Halen Orwell'ın kiralamış olduğu Fletcher ailesine ait olan dört yatak odalı Barnhill evi kiralanabilir ancak günümüz için biraz ilkeldir. Eve bir jeneratör elektrik sağlamaktadır, küçük buzdolabı gazla çalışmakta ve ısı, kömürle çalışan Rayburn tarafından sağlanmaktadır. Evin orijinal görünümü ve hissi korunmuştur.[20] Orwell Topluluğu üyesi Damaris Fletcher, The Guardian'a "Eğer burada kalırsanız, gerçekten Orwell'in ayak izlerini takip ediyorsunuz demektir. Bugün kapıdan içeri girse orayı hemen tanır" demiştir.[21]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "2001 census: statistical bulletins". Scotland's Census (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Haswell-Smith (İngilizce). 2004. s. 502.
- ^ Haswell-Smith (İngilizce). 2004. s. 49.
- ^ "Isle of Jura accommodation, travel, transport - The Internet Guide to Scotland". scotland-info.co.uk. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "Isle of Jura Scotland in the Scottish Inner Hebrides – The Scottish Isle of Jura off the west coast of Scotland". isleofjura.scot. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "The Best Things To See And Do In Jura The Scottish Island Where Orwell Wrote '1984'". Culture Trip (İngilizce). 28 Mayıs 2018. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "SiteLink". sitelink.nature.scot. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "National Scenic Areas - Maps". web.archive.org. 12 Haziran 2018. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "West coast of Jura | scottishgeology.com". web.archive.org. 2 Mayıs 2013. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Mercer, John (1974). Hebridean islands: Colonsay, Gigha, Jura. Glasgow: Blackie. ISBN 978-0-216-89726-7.
- ^ "Historic Environment Scotland". 2008. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Scotland, Mclean (10 Haziran 2019). "Dalriada, Alba, Scotland". McLean Scotland (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "Isle of Jura – Island of Deer". www.southernhebrides.com. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Haswell-Smith (İngilizce). 2004. s. 47.
- ^ "Scotland's Census 2001 – Occasional Paper No 10: Statistics for Inhabited Islands". General Register Office for Scotland. 28 Kasım 2003. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "Scotland's 2011 census: Island living on the rise". BBC News (İngilizce). 15 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "The island where George Orwell created 1984". BBC News (İngilizce). 28 Nisan 2018. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Bowker, Gordon (2003). George Orwell. 1. publ. Londra: Little, Brown. ISBN 978-0-316-86115-1.
- ^ "Why you can't miss out on Jura when visiting Islay. | Argyll & the Isles". www.wildaboutargyll.co.uk (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Walstow, Leanne (15 Ağustos 2018). "Did you know you can rent the house where George Orwell wrote 1984?". House & Garden (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Crossan, Rob (8 Haziran 2019). "A tour of Orwell's Jura, where he wrote 1984". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.