Esas hat
Esas hat (Fransızca: Ligne de base, İngilizce: Baseline), uluslararası deniz hukukunda kıyı ülkesi ile karasularının sınırını belirtmektedir. Kıyı devletinin toprakları ve iç sular ise esas hattın içinde yer alır. Esas hat, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesine göre belirlenmektedir. Kıyı devletine dahil sayılan karasularının azami genişlikleri de bu sözleşmeyle tanımlanan esas hattan itibaren ölçülmektedir.
Esas hat normalde suların en alçak olduğu zamandaki kıyı çizgisidir. Ancak esas hat ile kıyı çizgisinin aynı doğrultuda olmadığı durumlar da vardır. Bu durum kara ile karasuları arasında iç suların var olmasıyla gözlenir. Limanlar, körfezler, akarsu ağızları iç sulardır.[1]
Bölgesel egemenlik[değiştir | kaynağı değiştir]
Deniz hukuku, devletlerin egemenlik alanları ile uluslararası sulardaki haklarını düzenler. Bu bağlamda esas hat kavramı, devletin tam egemenlik hakkına sahip olduğu kara ve iç sular ile herkesin erişimine açık olan deniz alanları arasındaki sınırı belirler.
Geçmişte, kara suları, devletin kara parçasına yakın olan ve doğrudan egemenlik uygulayabildiği deniz bölgeleri olarak kabul edilirdi. 17. yüzyılda, Hollandalı hukukçu Bynkerschoek'in De Dominio Maris adlı eserinde belirtildiği üzere, bir devletin denizdeki hakimiyet alanı, silahlarının menzili kadar, yani yaklaşık 3 mil olarak kabul ediliyordu.[1] Bu yaklaşım, birçok devlet tarafından standart olarak benimsenmişti.
Devletin sınırları içinde yer aldığı kabul edilen karasuları deniz yoluyla ulaşımda önemli bir yer taşıdığından bu sularda her milletten gemilere geleneksel hukuk tarafından "zararsız geçiş hakkı" tanınmıştır. Zararsız geçiş, bir devletin karasularından izin almaya gerek olmaksızın, zarar vermemek koşuluyla geçiş yapabilme hakkıdır.
Esas hat, genellikle suların en düşük seviyede olduğu zamandaki kıyı çizgisi boyunca belirlenir. Bu çizgi, devletin kontrol alanını tanımlar. Ancak bazı durumlarda esas hat, kıyı çizgisinden farklı bir doğrultuda olabilir. Örneğin, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne göre, nehir ağızlarında, en düşük su seviyesindeki noktalar arasında çekilen düz hatlar esas alınır ve bu hatların içindeki alanlar iç sular olarak kabul edilir.[2]
Esas hat kuralına bazı istisnalar da vardır. Limanlar, körfezler ve kıyı çizgisi girintili çıkıntılı olan bölgeler gibi alanlarda, düz esas hat uygulaması geçerlidir. Ayrıca, adaların zincir oluşturduğu bölgeler de bu kapsama girer ve bu alanlar da iç sular olarak kabul edilir. Bu kurallar ve istisnalar, devletlerin deniz üzerindeki egemenlik haklarını belirlerken, deniz ulaşımı ve ticaretinin serbestçe ve güvenli bir şekilde yapılabilmesini sağlamayı amaçlar.
İç sular, bir ülkenin karasına yakın yerlerde bulunan ve kıyı devletinin kontrolü altında olan su alanlarıdır. Bu sular, genellikle bir ülkenin stratejik avantajını artırır.[3] Bu suları savunması ve kontrolü ülke için daha kolaydır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Sur, Melda (2022). Uluslararası Hukukun Esasları. s. 356. ISBN 9786052427583.
- ^ "Ch.9 Internal Waters: Bays, Ports, Straits". Oxford Public International Law (İngilizce). doi:10.1093/law/9780198253464.001.0001/law-9780198253464-chapter-9. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024.
- ^ Bouchat, Clarence J. "THE PARACEL ISLANDS AND U.S. INTERESTS AND APPROACHES IN THE SOUTH CHINA SEA" (PDF). UNITED STATES ARMY WAR COLLEGE PRESS.