100. Yıl Çarşısı
 Ulus Meydanı yönünden 100. Yıl Çarşısı (2014) | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Çarşı |
| Mimari tarz | Modern mimari |
| Konum | Anafartalar, Altındağ |
| Adres | Atatürk Bulvarı No: 2, 06030 |
| Şehir | Ankara |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 39°56′27″K 32°51′13″D / 39.94083°K 32.85361°D |
| Temel atma | 1967 |
| Başlama | 1967 |
| Tamamlanma | 1981 |
| Kapanma | 2020 |
| Yıkılma | 2022-2023 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Semra Dikel Orhan Dikel |
100. Yıl Çarşısı ve Büro Binaları, Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde bulunan 1967-1981 tarihleri arasında inşa edilmiş çok katlı alışveriş ve ofis kompleksi.
Atatürk Bulvarı ile Cumhuriyet Caddesi’nin köşesinde yer alır.[1] Anafartalar Çarşısı ve Ulus İş Hanı ile birlikte Ulus Meydanı'nın çevresine inşa edilen üçüncü modernist çarşı ve ofis kompleksidir; diğer ikisinden daha az bilinir.[2] İçinde alışveriş mekanları ve ofislerin yanı sıra 1200 kişilik çok amaçlı salonu ve sanat galerisi bulunur.[3] 1967 yılında Ankara Valiliği’nin açtığı ulusal bir yarışma sonucunda Semra Dikel ve Orhan Dikel tarafından tasarlandı. Yapının inşaatı 1981 yılında tamamlanmış ve Mustafa Kemal Atatürk'ün doğumunun yüzüncü yılını belirtmek için 100. Yıl Çarşısı ve İş Hanı adı ile hizmete girmiştir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulus Meydanı’nda, 19. yüzyılın son çeyreğinde eski bir mezarlık üzerinde oluşan Millet Bahçesi, cumhuriyetin ilanından sonra "Şehir Bahçesi ve Çarşısı" adını alarak yenilenmiş; 1950'li yılarda önemini yitirmişti.[4] İttihat ve Terakki binası'nın tam karşısındaki köşede bulunan Şehir Bahçesi'nin bir kısmında dükkânlar inşa edildi. Bu dükkânlar, inşa edilmekte olan Ulus İş Hanı'nın yerinde bulunan ve bir yangın sonucunda yıkılan Öğretmen Okulu binasının enkazı kaldırıldığı sırada, 1955'te yıkılan dükkânların yerine hizmete girmişti.[5] Alanın mülk sahibi olan Ankara valiliği, yeni yapılan dükkânları da yıkarak eski Millet Bahçesi'nin yerinde büyük bir çarşı ve iş hanı binasının yapılmasına karar verdi ve 1967 yılında bir mimari proje yarışması açtı. Yarışma jürisi Orhan Alsaç, Şevki Vanlı, Neriman Birce, Sahih Öke, Ferzan Baydar, Vahit Erhan, Muammer Özdemir'den oluşmaktaydı.[6] Semra Dikel-Orhan Dikel ikilisine ait proje yarışmada birincilik kazandı. Çarşı ve iş hanı 1981 yılında Mustafa Kemal Atatürk'ün doğumunun yüzüncü yılını belirtmek için verilen "100. Yıl Çarşısı ve İş Hanı" adı ile kullanıma açıldı.
2000'li yıllarda Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin gündem getirdiği, Ulus Meydanı ve çevresinde yapılacak düzenleme ve yenileme çalışmaları, Ulus Meydanı ve çevresindeki birçok büro ve çarşı yapısı gibi 100. Yıl Çarşısı'nın da yıkılması öngörmekteydi.[4] Yapı kompleksi, Ankara Mimarlar Odası tarafından Ulus Meydanı ve çevresini tanımlayan bir kültür varlığı olarak değerlendirilerek 2005 yılında tescil başvurusu yapıldı;[7] ancak bu başvuru olumsuz değerlendirildi.[2] Tescil başvurusunun olumsuz sonuçlanması ile koruma - yıkım tartışmaları başlamış; 2006 yılında hazırlanan Ankara Tarihî Kent Merkezi Yenileme Alanı 1/5.000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı 2 mahkeme kararı ile iptal edilmiştir.
2018 yılında yeniden Ulus ve çevresi için yenileme planı gündeme geldi ve 100. Yıl Çarşısı’nın da yıkımı planlandı. 2020 yılı Haziran ayında 100. Yıl Çarşısı’nın yıkım ihalesi duyuruldu;[2] ancak yıkım mahkeme kararı ile durduruldu.[8]
Ankara Büyükşehir Belediyesi, çarşının yıkılıp yıkılmaması konusunda Başkent Mobil uygulaması aracılığıyla anket düzenledi. 28 bin 765 kişi oy kullanırken katılımcıların yüzde 69’u Ulus’a kentsel bir meydan yapılmasını tercih ediyorum şıkkını tercih etti.[9]
Ankara Büyükşehir Belediyesi, 17 Kasım 2022 tarihinde Ulus 100. Yıl Çarşısı'nın yıkımı için ihale duyurusu yayımladı. İhalenin 8 Aralık 2022 tarihinde yapılacağı açıklandı. Yıkımın süresi yer tesliminden itibaren 180 gün olarak açıklandı.[10]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Mimarlar Odası Ankara Şubesi - Ankara Ulus Meydanı Çarşı ve Büro Binaları- Dikel, Dikel (1967)". Mimarlarodasiankara.org. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ a b c Ayhan-Koçyiğit, Elif Selena; Etyemez Çıplak, Leyla; Acar, Yiğit (Eylül-Ekim 2020). "100. Yıl Çarşısı Koruma - Yıkım Tartışmaları ve Ulus Tarihî Kent Merkezine Bütüncül Yaklaşım Önerisi". Mimarlık Dergisi. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "ŞPO Ankara Şubesi: 100. Yıl Çarşısı'nı yıkmak kamu yararına aykırıdır". Birgun.net sitesi. 25 Haziran 2020. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ a b Dedekargınoğlu, Cem (2019). "Erken Cumhuriyet Ankara'sında Bir Kamusal Mekan: Millet Bahçesi" (PDF). Ankara Araştırmaları Dergisi. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Dinçer, Güven (Ocak 2014). "Ulus'tan Samanpazarı'na Anafartalar Caddesi'nin Öyküsü", 11. İdealkent Dergisi (ADAMOR Toplum Araştırmaları Merkez). 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ Karakuş Candan, Tezcan (24 Haziran 2020). "100. Yıl Çarşısı, hurda karşılığı yıkılan değer mi?". Gazete Duvar. 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ Birsel, Cana (Eylül 2006). "Ulus Tarihi Kent Merkezi / Görüş Yazıları". Mimarlar Odası Ankara Şubesi. 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "Ankara Büyükşehir'e çağrı sonrası Ulus 100. Yıl Çarşısı'nda yıkım durduruldu". Gazete Duvar. 7 Mayıs 2020. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022.