İçeriğe atla

Portal:İran

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İran portaline hoş geldiniz!
به درگاه ایران خوش آمدید
İran (Farsça: ایران), resmî adı İran İslam Cumhuriyeti (Farsça: جمهوری اسلامی ایران) / Jomhuri-ye Eslāmi-ye Irān, Güneybatı Asya'da ülke. Güneyde Basra ve Umman Körfezi, kuzeyde ise Hazar Denizi ile çevrilidir. Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Pakistan, Afganistan ve Türkmenistan ile kara sınırına sahiptir. Başkenti Tahran'dır. Resmî dili Farsçadır. Şii İslamiyetülkenin resmî dinidir.

İran, MÖ 4000'lere dayanan tarihi ve var olan yerleşmeleriyle dünyadaki en eski sürekli uygarlıklardan birine ev sahipliği yapmaktadır. Tarih boyunca İran Avrasya'daki merkezi konumu nedeniyle jeostratejik öneme sahip olmuştur ve bir bölgesel güçtür.

İran BM, Bağlantısızlar Hareketi, İslam Konferansı Örgütü ve OPEC üyesidir. İran siyasal sistemi 1979'da kabul edilen anayasaya göre oluşturulan birkaç karmaşık yönetim yapısına göre işlemektedir. En yüksek devlet makamı şimdiki Ayetullah Ali Hamaney'in üstlendiği İran dini liderliğidir. (Vilayet-i Fakih)

İran, uluslararası enerji güvenliği ve dünya ekonomisinde geniş petrol ve doğal gaz kaynakları sonucu önemli bir konuma sahiptir.
Devamı... Devamı...

Dünya'da İran
Endeks konu başlıkları: Seçilen Madde ve Resim • Seçilen Kişi • Sözler • Seçilen Resim • Haberler değiştir

Seçilen Madde

Sasani İmparatorluğu, (Sasani Devleti veya Sasaniler ya da İkinci Pers İmparatorluğu) (ساسانیان), dördüncü İran Hanedanlığı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır (224 - 651). Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV. Artabanus'u yenmesinin ardından I. Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah (Krallar kralı) III. Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir. İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi (Büyük İran olarak bilinen bölge), Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın tamamını kapsıyordu. II. Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu. Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' ايرانشهر (Iranshæhr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı.

Sasani dönemi, Geç İlkçağ'ı kapsayarak İran Tarihi'nin en önemli ve etkili dönemlerinden biri olarak kabul edilir. Birçok yönüyle Sasani dönemi, Pers medeniyetinin en önemli başarılarına tanıklık etmiş ve İran'ın müslümanlar tarafından fethedilmesi ve İslamlaşmasından önceki son büyük İran İmparatorluğu olmuştur. İran, Roma medeniyetini Sasani döneminde fark edilir şekilde etkilemiştir. Kültürel etkisi imparatorluk sınırlarının çok ötesine, Batı Avrupa'ya, Afrika'ya, Çin'e ve Hindistan'a kadar ulaşmıştır. Ayrıca bu kültürel etki Avrupa ve Asya ortaçağ sanatının oluşmasında göze çarpan bir rol oynamıştır.

Bu etki erken dönem İslam dünyasına kadar taşındı. Hanedanın kendine has ve aristokratik kültürü, İran'ın fethini bir Pers Rönesansına dönüştürdü. Daha sonra İslami olarak adlandırılan kültürün, mimarinin, yazımın ve diğer becerilerin çoğu Sasani İranlılarından daha geniş Müslüman dünyasına aktarılmıştır.

Daha fazlası...

Seçilen Yer

Tebriz
Tebriz

Tebriz (Azerice: Təbriz; Farsça: تبریز; Osmanlıca: Kent-i Tebriz veya Tebriz Kend), İran'da Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Tebriz İran'nın kuzey batısındaki en büyük şehri olup aynı zamanda eyaletin aynı isimli Tebriz şehristanı'nın da yönetim merkezi olan şehrin 2006 yılı resmi nüfusu 1.378.935'dir. Şehir nüfusunun çoğunluğunu Azerbaycan Türkleri oluşturur. Halkın dili Azericedir. Nüfus açısından İran’ın Tahran, Meşhed ve İsfahan'dan sonra dördüncü en büyük şehridir. Sanayi bakımından İran’ın ikinci şehridir. Öte yandan İran’ın en kirli havasına sahip şehirler listesinde ikinci sıradadır.

Tebriz adının Farsçadaki teb (ateş) ve rîz (akıtan, döken) sözcüklerinin birleşmesinden meydana geldiği söylenmektedir. Adın ortaya çıkışına dair bir hikaye bulunmaktadır. 791'de Abbasi Halifesi Harun Reşid'in ateşli hastalığa yakalanan eşi Zübeyde Hatun'un Tebriz'deki kaplıcalara girdikten sonra sağlığına kavuştuğı için buranın adı Tebriz (ateş döken) olmuştur. Evliya Çelebi de şehrin adını "sıtma dökücü" olarak aktarmıştır. Şehrin adı Arap coğrafya kitaplarında Tibriz, Bizans ve Ermeni kaynaklarında Tavrez, ve Tavreş şeklinde geçer. Avam halk buraya Tevriz de demekteydi.

Daha fazlası...

Seçilen Resim

İsfahan, İran'da bulunan Nakş-ı Cihan Meydanı. Sağda Şah Camii, karşıda ise Şeyh Lütfullah Camii yer almaktadır. (Üreten:Nicolas Hadjisavvas)

Ulusal Semboller

İran Sembolleri
İran Bayrağı
İran Bayrağı
İran arması
İran arması
İran Bayrağı İran arması İran simgesi

Slogan: استقلال. آزادی. جمهوری اسلامی
(TürkçeBağımsızlık, Özgürlük, İslam Cumhuriyeti)


Ulusal marşı: Surud-i Milli-i İran


Ulusal bayramı: 21 Mart Nevruz Bayramı


Asla ve Güneş
Asla ve Güneş

İran alegorik figürleri: Aslan ve Güneş, Derafsh Kaviani

Tarih, insanlar, yerler

Mahsa Vahdat (Farsçaمهسا وحدت), (d. 1973, Tahran, İran) İranlı halk müzik şarkıcısı.

Küçük yaşlarda müzik ve şan eğitimi almaya başlayan ve Tahran doğumlu Mahsa Vahdat, 1979 yılında İran İslam Devrimi'nin ardından Ruhullah Humeyni'ni tarafından öne atılan; kadınların şarkı söylemesini yasaklayan sadece erkeksi sesi bulunan kadınların İran'da şarkı söyleyebileceği ve kadınların karma bir seyirci önünde performans gerçekleştirmeleri yasaklanarak yasa kabul edildikten sonra Paris'e yerleşmiştir. Kadına şarkı söyleme hakkını elinden alan yasaklı dönemde kardeşi Marjan Vahdat ile Songs From The Persian Garden adlı konser kayıtı albümü gizlice yayınlayan ikilinin albümü beklenenin üstünde ilgi görünce ikili, konser vermek üzere yurtdışına davet edilirler.

Daha fazlası...

Kültür, sanat, mutfağı

Ney (Farsça: نی; Arapça: ناي‎; Türkçe: ney; diğer: nai, nye, nay, gagri tuiduk, ya da karghy tuiduk) üflemeli çalgıdır. Kaşgarlı Mahmut, Divân-ı Lügati't-Türk adlı Türk kültür ve dilini anlatan eserinde, Sagu denilen, "Erler" için düzenlenen, ölüm, erdem ve acıları anlatan tören'lerde kullanıldığını aktarmıştır. "Ney", yakın zamanlarda Farsça'ya geçmiş olup veya nay (kamış) adını almıştır. Arap toplumunda da üflemeli çalgıların hemen tümü için kullanılan mizmâr sözcüğü ise, (nefes borusu, ses organı anlamında) ney için de kullanılmıştır. Türkçede ise hemen her zaman ney olarak anılmıştır. Kavimler Göçünden çok eski zamanlardan kalan, Runik Harfler'in aslının henüz anlaşıldığı; Proto Türk Yazıtları zamanından kaldığı düşünülen kültür'izleri gibi miras kalmış olan, çok az kültürel öğelerin devamı olarak ise, bugünkü Romanya’da nayu olarak adlandırılır..

Sümer toplumunda MÖ 5000 yıllarından itibaren kullanıldığı sanılan bu çalgıya ait elimizdeki en eski bulgu, MÖ 3000-2800 yıllarından kalan bugün Amerika'da Philadelphia Üniversitesi Müzesi'nde sergilenen neydir. Çalgının o dönemlerde de dinsel törenlerde kullanıldığı sanılmaktadır.

Daha fazlası...

Seçilen Sözler

Cahiller okumuşların cevaplayamayacağı soruları sorarlar, sersemler akıllıların yedi yılda cevaplandıramayacağı soruları bir günde sorarlar.

—Bir İran atasözü.

Haberler

Seçilen Biyografi

Abbas Kiyarüstemi (Farsça: عباس کیارستمی; [abˈbɑːs keˈjɑː.rɔs.taˌmiː]; İngilizce, Fransızca ve Almanca: Abbas Kiarostami, d. 22 Haziran 1940, Tahran, İran), dünya çapında tanınan ve takdir gören İranlı yönetmen, senarist ve yapımcıdır. 1970'ten bu yana sinema alanında çalışmakta olan Kiyarüstemi, kısa film ve belgeseller de dahil olmak üzere, 40'tan fazla filmde çalıştı. Özellikle Köker Üçlemesi, Kirazın Tadı ve Rüzgâr Bizi Sürükleyecek filmleriyle dikkat çekti ve eleştirel başarı kazandı.

Çoğunlukla senarist, kurgu sorumlusu, sanat yönetmeni ve yapımcı olarak tanınmakla birlikte, şair, fotoğrafçı, ressam, çizer ve grafik tasarımcı olarak da işler yaptı.

İran sinemasında 1960'ların sonlarında başlayan ve Füruğ Ferruhzad, Sohrab Şahit Sales, Behram Beyzayi ve Perviz Kimyavi gibi yönetmenlerin de dahil olduğu İran Yeni Dalgası akımı yönetmenlerindendir. Bu akım yönetmenlerinin belirgin ortak özelliklerinden bazıları, şiirsel diyaloglar ve politik ve felsefi konularla ilgili alegorik hikâye anlatma tarzıdır.

Çocuk kahramanlar kullanmak, belgesel tarzı hikâye anlatımı, kırsal bölgelerde geçen filmler, arabaların içinde geçen diyalogların yoğunluğu ve genelde sabit kamera kullanımı Kiyarüstemi'nin en belirgin özellikleridir. Diyaloglarda, film adlarında ve temalarında İran şiirinden de çokça yararlanır.

Bölgeler

Bunları Biliyor Musunuz?

 • "Mellat Park'ın (resimde) Tahran'daki en büyük büyük dinlenme alanıdır."
 • "1639 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması'ndan bu yana İran ve Türkiye'nin devlet sınırları hiç değişmemiştir."
 • "İran devrimi sonrası kabul edilmiş olan İran arması üzerinde Allah yazmaktadır.

Seçilen Film

Tahran'ın kuzeyinden bir görünüm. Filmde de görüldüğü gibi hava kirliliği Tahran'da önemli çevre sorunlarından biridir.

Listeler

Yapabilecekleriniz

İlgili projelerde: İran Commons'da araİran VikSözlük'te araİran VikiKitap'ta araİran VikiSöz'de araİran VikiKaynak'ta ara

Üst portaller: Asya · Kafkasya · BM · SSCB

Komşu portaller: Azerbaycan · Ermenistan · Türkiye · Irak· Rusya· Umman· Suudi Arabistan · Kuveyt· Pakistan· Birleşik Arap Emirlikleri· Afganistan · Türkmenistan · Kazakistan

Diğer portaller: Rusya · ABD · Çin

I. Dünya Savaşı • Afrika • Amerika Birleşik Devletleri • Anime ve manga • Ankara • Antropoloji • Askeriye • Astronomi • Asya • Avrupa Birliği • Azerbaycan • Azerbaycan (İran) • BBC • Beşiktaş • Bilim • Bilim tarihi • Biyografi • Bizans İmparatorluğu • Bosna-Hersek • Caz • Cinsellik • Coğrafya • Çin • Dil • Din • Edebiyat • Enerji • Ermenistan • Eurovision • Evrimsel biyoloji • Felsefe • Feminizm • Fenerbahçe • Filistin • Fizik • Fransa • Futbol • Galatasaray • Güney Kore • Gürcistan • Harry Potter • Havacılık • Hinduizm • Hristiyanlık • Irak • İngiltere • İnsan hakları • İnternet • İran • İslam • İstanbul • İzcilik • İzmir • Japonya • Kazakistan • Kıbrıs • Kuveyt • Kuzey Kore • Kuzey Makedonya • Kültür • Lady Gaga • LGBT • Liberalizm • Madonna • Matematik • Medya • Meksika • Michael Jackson • Mustafa Kemal Atatürk • Müzik • Orta Doğu • Orta Dünya • Osmanlı İmparatorluğu • Otomobil • Özgür yazılım • Pakistan • Psikoloji • Rusya • Sanat • Simpsonlar • Sinema • Siyaset • Sosyalizm • Sovyetler Birliği • Spor • Suriye • Tarih • Teknoloji • Televizyon • Terörizm • Tıp • Tiyatro • Toplum • Türk Silahlı Kuvvetleri • Türk tarihi • Türkiye • Video oyunları • Yahudilik • Yıldız Geçidi